Azot Oksit

Memelilerde yararlı ve zararlı olabilecek bir takım patolojik ve fizyolojik süreçlerde önemli bir rolü olan azot oksitin oluşumu endotermik bir durumdur ve yaklaşık 1000 ℃ sıcaklıkta mümkün olur. Azot oksit oluşumunun en doğal kaynağı şimşektir. Oldukça önemli bir biyoaktif molekül olan azot oksit küçük ancak yüksek miktarda defizyona uğrayabilen bir gazdır.

Uygun miktarda azot oksit üretimi karaciğerin iskemik zararlardan korunması gibi çok organın hasar görmesini engeller. Yüksek oranda azot oksit üretimi ise direkt olarak doku zehirlenmesine neden olduğu gibi septik şok ile tetiklenen dolaşım sisteminin çökmesine de neden olur.

Aynı zamanda kronik azot oksit salınması Tip I juvenil diyabet, ülseratif kolit, Skleroz, multiple, artrit gibi birtakım iltihaplı hastalıklar ve kanser türleri ile ilişkilidir.

Azot oksit, nitröz oksit gibi genel anestezik madde ile veya azot dioksit gibi hava kirletici bir madde ile kesinlikle karıştırılmamalıdır. Kimyasal etkinliği çok yüksek olan azot oksit serbest bir radikaldir. Havada bulunan ozon ile tepkimeye giren azot oksit, nitröz oksit oluşmasını sağlar. Bu durum meydana gelen kırmızı kahverengi renk ile belli olur. Asit yağmurunda havada bulunan azot oksit nitrik asit dönüşebilir.

Azot oksit için canlı hücrelerde oldukça fazla etki mekanizmaları vardır. Bu etki mekanizmaları redüktaz, akonitaz, ribonükleotid gibi demir olan proteinlerin oksidasyonu, guanilat siklaz aktivasyonuna bağlı olan etkiler, proteinlerdeki ADP ribozilasyonu, ve demir metabolizmasının dengelenmesidir. azot oksit kanda gen ekspresyonu, iNOS ve iltihaptan sorumlu oldukça önemli bir transkripsiyon özelliği olan NFkB aktivasyonu yapar.

Azot oksit doğrudan kullanılan bir madde olmamasına karşılık Oswalt sürecinde bir ara ürün olarak üretilir. 2005 yılında sadece ABD'de yaklaşık olarak 6 milyon tonluk nitrik asit üretimi yapılmıştır. Ayrı olarak azot oksit yarı iletken endüstrisinde de belirli bir pay sahibidir. CMOS aygıtlarda nitröz oksit ile beraber oksinitrik kapılarınını yapmak için faydalanılır.

Oksijen ve nitrik oksit karışımı yenidoğanlarda Primer pulmoner hipertansiyonunu tedavi etmek için kapiller ve pulmoner dilatasyon elde etmek için kullanılır. Ayriyeten doğum lekeleri ile de ilişkilidir. Azot oksit tedavisi yenidoğanlarda olan pulmoner vasküler hastalıklarının tedavisinde hayat kurtarıcıdır.