Rutenyum

Rutenyum, Platin grubu metallerinden biri olan rutenyum, simgesi Ru, atom numarası 44'tür. Rusya'nın aynı kökenli olan ve Latince kelimeden gelen rutheniadan ismini almıştır. Atom ağırlığı 101.07 akb, erime noktası da 2250.0 dereceye kadar, kaynama noktası ise 3900.0 derece olan bir geçiş metalidir. Oda sıcaklığında 12.2 g-cm3 olan gümüşi bir renge sahiptir. 1844'te Rus kimyacı Karl Klaus tarafından osmiyür içinde keşfetmiştir. Rutenyum metali platine benzer, ancak kendisinden daha nadir bulunur. Çünkü daha sert olan rutenyum elementi, doğal iridyum ve osmiyum alaşımları içerisinde iridosminde yüzde 14.1, siserkitte yüzde 18,3 bulunur. Sülfür mineralleri ile pentlandit gibi çeşitli cevherlerle de çok az miktarlarda bulunur. Rutenyum 12,3 yoğunluğu olan 2500 dereceye kadar eriyebilen sert ve kırılgan bir madendir. Kimyasal bakımından kalaya benzer. Bu yüzden en kararlı oksiti bile düşük sıcaklıklarda 1000 derecede buharlaşabilen bir yapıya sahiptir. Burada daha fazla kararsız oksitlerine dönüşebileceği açısından oldukça önemlidir.

Platin grubu metallerinin; Tersine bakır üretimi esnasında yan ürün olarak da elde edilir. Ayrıca pirometalurjik olarak dönüştürülmesi gibi durumlarda çok zor olan bir elementtir. Bu sebeple rutenyumun erime noktası çok yoğun bir şekildedir ve kolayca dökülmez. Bu amaçla akkor sıcaklıkta bile tel halinde çekilmesi bile zordur. Bu nedenle rutenyumdan sanayide platinin ve platin grubundaki diğer metaller ile alaşım halinde olmasından kaynaklanır. Platinin sert olabilmesi için iridyumla aynı işlevi görür. Rutenyum metali atmosfer ataklarına karşı güçlü bir savunma mekanizmasına sahiptir.

Rutenyum Kimyasal Özellikleri; Rutenyum altın suyunun platin grubu madenlerine etkimesiyle elde edilen iridyum osmiyürden çıkarılır. Sodyum hidroksit ve sodyum peroksit etkisiyle rutenyum haline dönüştürülür. Bu nedenle RuOi peroksidinin uçuculuğundan yararlanılarak, kendisine eşlik eden diğer madenlerden ayrılır. RuOi de magnezyumla birlikte indirgenerek klorür haline dönüştürülür. Oksijenle ısıtılması ile rutenyum IV oksidi oluşturur. Rutenyum metali normal düzeyde su ile aynı anda reaksiyon göstermez. Çünkü rutenyum metali flor gazı ile reaksiyona sokularak PtF6 bileşiği elde edilir. 330 derecede bile karbon monoksit varlığında klor gazı ile reaksiyon sonucunda koyu kahverengi bir renkle rutenyum III klorürü meydana getirir.

Rutenyum Kullanım Alanları; Platin ve paladyum elementlerinin sertleşmesi halinde göz tedavilerinde, yumurta kabuklarının kalınlık ölçüm değerlerinde, dolma kalem uçlarında ve elektrik kontaklarının yapımında kullanılır. Yüzde 10 oranında dahi bile rutenyum içeren alaşımlar kullanılır. Rutenyum portakal renginde billursu bir katılığı vardır. Bu yüzden ısıtılınca patlayan klorürlü, anom-yumlu ve nitroli bileşikler; RuCis ve RuCu formülünde iki klorürü vardır.