Kimya Cetveli

Kimya cetveli maddeleri içerdikleri atom sayılarına göre sınıflandırır. Maddenin basit ünitesi atomlardır. Tek bir cins atomdan oluşmuştur, kimyevi tekniklerle ayrıştırılamayan ya da çeşitli maddelere dönüştürülemeyen saf maddeler ise "element" olarak adlandırılmaktadır. Dünyada var olan elementleri tespit edecek bir pozisyonda yerleştirildiği sistem, periyodik tablo olarak adlandırılıyor.

Bir elementin periyodik cetveldeki yerinin belirlenmesi amaçlı öncelikle o elementin elektron dağılımı yazılır. Elementin elektron dağılımındaki en fazla enerjili (En dışta bulunan) enerji seviyesi numarası elementin periyot numarasını verir. Elementlerin, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya gerçek yükselen atom numaralarına yönelik diziliminden meydana gelen bu tabloda, yatay sıralara "periyot", dikey sütunlara ise "grup" ismi verilir. Periyodik tabloyu faydalanarak, her element ile ilgili tespit edecek bilgiler elde edebiliriz. Mesela, 1 kilogramlık bir karbon blogunda kaç karbon atomu yer aldığını saptama amaçlı, karbon atomunun bağıl atom kütlesini kullanılmaması yeterlidir.

Bağıl Atom Kütlesi: Bir elementin, atom kütle ünitesi (Atomic mass units: amu) cinsinden aşağıya yukarı kütlesini belirtir. Bu rakam, sık sık elementin izotoplarının da aşağıya yukarı kütlesini gösterdiğinden, ondalıklı bir sayıdır. Bir elementin bağıl atom kütle değerinden atom numarasının (Proton sayısı) çıkarılmasıyla, o elementin nötron sayısı olabilir.

Atom Numarası: Bir atomda bulunan proton sayısı, elementi tanımlar ve atom numarası olarak adlandırılır. Atomda bulunan proton sayısı bununla birlikte, elementin kimyevi karakteri ile ilgili da bilgi verir.

Periyodik tabloda sık sık karşılaşılan görünüm, yandaki gibidir. Burada, element simgesinin altında verilen "bağıl atom kütlesi', proton ve nötron sayısının toplamına eşittir. Element simgesinin üzerinde verilen atom numarası da proton sayısına eşdeğer olduğuna yönelik, bu iki sayının farkı bize elementin nötron sayısını verir.

Örnek Kalsiyumun (Ca) nötron sayısı: Bağıl atom kütlesi-Atom numarası = 40-20= 20'dir. Bu gösterim, periyodik tablonun dışarısında, mesela rastgele bir anlatımda elementin ismi geçerken de kullanılabilir. Birtakım vaziyetlerde, bu iki değerin yeri tam tersi pozisyonda (Atom numarası altta, bağıl atom kütlesi üstte) de olabilmektedir. Ek olarak, simgenin sağ tarafındaki, elementin + ya da - yükü de gösterilebilir.

Element Simgesi: Her elemente ilişkin bir ya da iki harften meydana gelen simgelerin, beynelmilel ömrü bulunur.

Elektron Dizilimi: Uyarılmamış bir atomdaki elektronların konumlarını gösterir. Kimya bilimciler, basit fizik bilgisine dayanarak, atomların elektron dizilimlerine yönelik ne türlü davranabilecekleri ile ilgili düşünce yürütebilirler. Elektron dizilimi, bir atomun kararlılık, kaynama noktası ve iletkenlik benzeri nitelikleri ile ilgili bilgi verir. Atomların en son enerji seviyelerine (En dış yörüngelerine) "valans düzeyi", burada bulunan elektronlara da "valans elektronları" ismi verilir. Kimyevi tepkimelerde birinci derecede ehemmiyet taşıyan elektronlar, valans elektronlarıdır. Bir elementin periyodik tablodaki mahalline bakarak, o elementin elektron dizilimi de anlaşılabilir. Aynı grupta (Yüksek sırada) bulunan elementlerin elektron dizilimleri kocaman benzerlik gösterir ve bu sebeple de kimyevi tepkimelerde alternatif pozisyonda davranırlar.

Yükseltgenme basamağı (Sayısı): Bir elementin, bileşikleri içinde alabileceği değerliklerdir. İngilizce'deki "oxidation state" kullanımına cevap gelmektedir. Periyodik tabloda bulunan elementler, gösterdikleri tespit edecek partner özelliklere yönelik gruplar şeklinde inceleniyor.

1813 senesinde, Jon Jakob Berzelius adlı araştırmacı, elementlerin isimleri basit alınarak simgelenmesi fikrini meydana attı. Halen kullanılmakta bulunan bu yönteme göre: Her element, 1 ya da iki harften meydana gelen bir simgeyle anlam ediliyor ve bu simgenin önce harfi her vakit büyükçe yazılıyor.