Bor

Geçmişten Günümüze Bor; Anadolu'nun her tarafında, madenciliğin ilk olarak bu bölgelerde başladığını gösteren izlerin olmasına rağmen, ülkemiz iddia edildiğinin aksine, işletilebilir maden kaynakları açısından çok zengin bir ülke değildir. Var olan bazı kaynakların, özellikle Cumhuriyet öncesi dönemlerde verilen tavizler ve ayrıcalıklarla bazen de hileli bir şekilde batı ülkelerine taşınıp işlendiği ve tüketildiği bilinmektedir. Bugün ülkemizin Dünyada daha fazla söz olabileceği kıskançlıkla sahip çıkacağı belli başlı birkaç kaynak kalmıştır. Bunların en önemlisi de bor madenidir. En büyük maden varlığımız olan bor Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinden hemen hemen son yıllara kadar yabancı ağırlıklı şirketlerin denetiminde kalmıştır. Dağınık ve küçük ölçekli firmaların neden olduğu rekabet, bor madeninden elde edilen ulusal geliri düşürmesi üzerine, 1978 yılında çıkartılan 2172 sayılı yasa ile bor madeniyle ilgili tüm faaliyetlerin yürütülmesi tamamen devlet adına Etibank'ın yetkisine verilmiştir. 1970'li yılar Etibank'ın sahip olduğu rezervlerin katma değerlerini, Dünya pazarlarındaki gelir ve pazar payını artırmak için bor madenciliğinde önemli yatırımlara karar verip uygulamaya koyduğu yıllardır. Bu çerçevede 1970'li ve 1980'li yıllarda kırka bor türevlerinin üretim tesisleri, Bandırma sodyum perborat fabrikası, Boraks ve borik asit tesisleri tevsii ve II. Borik asit tesisleri devreye sokulmuştur. Ancak yapılan engellemeler nedeniyle hiçbir ülkeden teknolojik ve bilgi transferi mümkün olmadığı gibi litaretür araştırmaları ile bilgi erişimi de sağlanamadığından, her iki tesiste de üretim faaliyetinde ciddi dar boğazlar yaşanmış, bunun üzerine yıllar süren iyileştirme çalışmalarından sonra Etibank'ın kendi mühendislik çalışmaları sonucu şimdiki güce ve kurulu kapasitelere ulaşılabilmiştir.

Bor Minarelleri, Üleksit; Tabiatta lifsi ve sütün şeklinde bulunmaktadır. Saf olanı, Beyaz ve beyazın tonlarındadır. İpek parlaklığı şeklinde olanları da vardır genelde Kolemanit, hidroboraksit ve probertit ile teşekkül etmiştir. Ülkemizde Kırka, Emet ve Bigadiç yörelerinde, dünyada ise Arjantin'de bulunmaktadır B2O3 içeriği ise %43'tür.

Probertit; Açık sarımsı, kirli beyaz renklerde olup lifli ve ışınsal biçimli kristaller şeklinde bulunmaktadır. Kristal boyutları 5 mm ile 5 santim arasında değişmektedir. Kestelek yataklarında üleksit ikincil mineral olarak gözlenir. Ancak Emet'te tekdüze tabakalı birincil olarak ve İğdeköy, Doğanlar bölgesinde kalın tabakalı olarak oluştuğu gözlemlenmiştir. B2O3 içeriği %46,6'dır.

Boraks (Tinkal); Tabiatta genelde renksiz ve saydam olarak bulunur. Ancak içindeki bazı maddeler nedeniyle pembe, sarımsı, gri renklerde de bulunabilmektedir. Sertliği 2-2,5, özgül ağırlığı 1,7g/cm3'dür. B2O3 içeriği %36,5'tir. Boraks suyunu kaybederek kolay bir biçimde tinkalkonite dönüşebilmektedir. Kille ara katkılı tinkalkonit ve üleksit ile bulunur. Ülkemizde Kırka yataklarından üretilmektedir.

Kernit (Razorit); Tabiatta saydam ve renksiz uzunlamasına iğne biçiminde kristal kümeler halinde bulunur. Sertliği 3, özgül ağırlığı 1,95 gr/cm3'dür. Soğuk suda çözünür. Eskişehir, Kırka'da sodyumborat kütlesinin alt kısımlarında bulunur. Dünyada ise Arjantin ve ABD'de bulunmaktadır. B2O3 içeriği %51'dir.

Klomenit; Monoklinik sistemde kristallenir. Sertliği 4-4,5 Özgül ağırlığı 2.42g/cm3'dür. B2O3 içeriği %50.8'dir. Suda yavaş, HCI asitle hızla çözünür. Bor bileşikleri içinde en çok olanıdır. Türkiye'de Emet, Kestelek ve Bigadiç yataklarında, Dünyada ise ABD'de bulunmaktadır.

Pandermit; Yekpare şeklinde ve beyaz renkte teşekkül oluşturmakta olup kireç taşına bezemektedir. Ülkemizde Bigadiç ve Sultançayırı yatakların rastlanmaktadır B2O3 içeriği %49.8'dir.

Hidroborasit; Bir merkezden ışınsal ve iğne şeklinde kristallerin rastgele yönlenmiş ve birbirini kesen kümeler halinde bulunur. Lifsi bir dokuya sahiptir. Beyaz renge sahip olup, bazen içerisindeki safsızlıklara bağlı olarak arsenik içeriğine göre sarı ve kırmızımsı renklerde kolemanit, probertit ve üleksit ile bulunmaktadır. Ülkemizde başta Emet, İğdeköy ve Doğanlar yörelerinde ve kestelek'te oluşmuştur. B2O3 içeriği %50,5'tir.